در طی چندین دهه گذشته بحث بر سر این بوده که آیا میان ابیات غزل فارسی در محور عمودی ارتباطی هست یا خیر؟ در مجموع برخی به این پرسش پاسخ مثبت داده اند و برخی منفی و برخی هم جانب احتیاط را رعایت کرده، گفته اند در برخی غزلیات این رابطه هست و در برخی نه. من فکر میکنم طرح مفهومی به نام «ارتباط در محور عمودی» برای فرم غزل کلاسیک اساسا نادرست است، چرا که محور عمودی در مورد فرمی که بر اساس «ساختار شبکه ای» شکل گرفته، اصلا موضوعیت ندارد و به باور ما غزل کلاسیک فارسی ساختار شبکه ای دارد. این مقاله در پس اثبات همین ایده است و البته چنانکه از عنوانش برمی اید این ایده را در مورد غزل سنائی (به عنوان طراح غزل عرفانی) به کار گرفته ایم و در غزلیات حافظ به عنوان نمونه آزموده ایم. تا بررسی های علمی دقیقی صورت نگیرد، نمی توان نتیجه را بر کل غزل فارسی یا حتی کل غزلیات یک دوره تعمیم داد اما اصل ایده قابل بحث و تحقیق هست. دیگر اینکه غزلهایی که ساختار روایی دارند، عملاً از حوزه بررسی ما خارج هستند. از آنجا که وجه غالب غزل کلاسیک فارسی «روایی» نیست، نمی توان بر اساس موارد استثنا قاعده کلی را نقض کرد. اگر حوصله اش را دارید تفصیل مطلب را در آدرس زیر بخوانید:

https://independent.academia.edu/SMahdiZarghani

 یا ادرس زیر:

http://adab.guilan.ac.ir/article_535_153.html